Opkomende stoffen, inclusief PFAS, pesticiden en hun afbraakproducten blijken al sinds de jaren 80 en 90 uit te spoelen naar het grondwater in zuidelijk Nederland. Dat blijkt uit een recent paper in het tijdschrift Science of the Total Environment, waarin auteurs van TNO en de provincie Noord-Brabant de resultaten van de Brede Screening Maasstroomgebied interpreteren aan de hand van de leeftijd en de redoxtoestand van het grondwater en het type landgebruik. Voor het eerst konden zij trends in het aantreffen van de diverse bestrijdingsmiddelen, metabolieten en opkomende stoffen relateren aan periodes waarin het water is geïnfiltreerd. 

Het artikel is hier te downloaden, en aanvullende informatie is te vinden in het Open Access paper:

Mobility and persistence of pesticides and emerging contaminants in age-dated and redox-classified groundwater under a range of land use types - ScienceDirect

Het werk leunt op ³H/³He (tritium-helium) dateringswerk in de grondwaterkwaliteitsmeetnetten van de zuidelijke provincies; de complete dataset omvat leeftijden van het grondwater uit 280 meetfilters. Doordat via de grondwaterleeftijd ook het infiltratiejaar werd afgeleid, konden relaties worden gelegd met de emissiehistorie van bestrijdingsmiddelen en opkomende stoffen, zoals bijvoorbeeld het Nederlandse toelatingsbeleid voor gewasbeschermingsmiddelen. In de studie hebben we ook de nieuwste gegevens over PFAS verwerkt (meetjaren 2019 en 2022); PFAS spoelen al sinds de jaren 80 en 90 naar het grondwater uit, waarbij PFAS met korte ketens (PFBA, PFBS, PFHxA) het meest mobiel blijken, maar ook PFOA uitspoelt naar het diepere, anoxische grondwater. 

(tekst loopt verder onder de figuur)

Afbeelding

Voor een aantal bestrijdingsmiddelen en hun metabolieten zijn de voorkomens en concentraties in de meest recente infiltratieperioden afgenomen als gevolg van succesvol toelatingsbeleid (MCPP, DMS en bentazon). Een aantal andere stoffen, waaronder desphenyl-chloridazon en BAM, werd ook in de recente infiltratieperioden nog veelvuldig aangetroffen.

Met de tritium-helium metingen konden ook waarnemingsfilters worden geïdentificeerd waarin het grondwater bestaat uit geïnfiltreerd (ingelaten) Maaswater; in die filters werden met name geneesmiddelen en industriële stoffen regelmatig aangetroffen.

Uit de studie blijken de positieve effecten van het emissiebeleid, zoals het toelatingsbeleid voor gewasbeschermingsmiddelen, maar wordt ook duidelijk dat nieuwe toelatingen voor gewastypen tot nieuwe detecties kunnen leiden. Belangrijk resultaat is dat veel organische microverontreinigingen weinig gevoelig lijken te zijn voor redoxovergangen in de ondergrond, zoals die van nitraat naar ijzer. Veel stoffen, inclusief PFOA en PFAS met korte ketens, blijken dus ook mobiel en persistent in de diepere, nitraatloze en ijzergereduceerde ondergrond en kunnen daarmee ook winputten en het regionale oppervlaktewater bereiken.

Meer informatie: Grondwaterdatering | Case | Geologische Dienst Nederland