Het waterpeil is gedurende de afgelopen eeuwen op veel plekken verlaagd om wateroverlast te voorkomen. Daardoor is ook het grondwaterpeil gedaald. De lagere grondwaterstand zorgt ervoor dat klei inklinkt en dat veen oxideert. Dit leid tot daling van het landoppervlak. Om deze daling het hoofd te bieden is vervolgens het waterpeil weer verder verlaagd. In het stedelijk gebied leidt dit tot specifieke problemen met funderingen en schade door ongelijke zetting van de bodem. Verder zijn er in ouder stedelijk gebied vaak historische verontreinigingen en is grondwater van belang in het licht van toekomstige klimaatveranderingen, bijvoorbeeld voor bodemenergie.
Dilemma tussen te hoge en te lage grondwaterstanden
Door de verlaging van het waterpeil komen de koppen van oude houten paalfunderingen van de huizen boven het grondwater uit. Dit leidt tot het verrotten van de paalkoppen en tot verzakkingen en schade aan de funderingen. Lekkende rioolbuizen die onder de grondwaterspiegel liggen en die niet goed op elkaar aansluiten, voeren ook het binnenstromend grondwater af. Met als gevolg een extra verlaging van het grondwaterpeil.
Om verdere schade te voorkomen wordt nu hier en daar het grondwaterpeil verhoogd. Maar dit zorgt lokaal weer voor te natte omstandigheden, waarbij kelders of kruipruimten onder water komen te staan en het vocht gezondheidsproblemen veroorzaakt bij de bewoners.
Stedelijk grondwaterbeheer
Gemeentes hebben sinds 2008 de ‘grondwaterzorgplicht’ overgenomen van de provincies en moeten burgers beschermen tegen de nadelige gevolgen van te hoge of te lage grondwaterstanden. Burgers zijn verantwoordelijk voor het grondwater op hun eigen terrein. Gemeentes moeten een redelijke inspanning leveren om de grondwaterstand in het openbaar gebied op een goede diepte te handhaven. De gemeentes zijn daarbij ook het aanspreekpunt voor de inwoners voor grondwatervragen geworden. Grondwaterproblemen worden nu meestal niet meer geïsoleerd aangepakt, maar vaak uitgevoerd in samenhang met andere projecten. Zoals bijvoorbeeld het vernieuwen van leidingen, herbestrating en de aanpak van lokale bodemverontreiniging. Zie ook ‘Bebouwde omgeving' onder 'Wat doen wij'.